SHIPMAN
FORUM MODELARSTWA SZKUTNICZEGO

Omasztowanie - Bocianie gniazdo

Karrex - 2018-09-06, 11:13
Temat postu: Bocianie gniazdo
Bocianie gniazdo - platforma lub kosz umieszczony w górnej części grotmasztu okrętu. Na dawnych żaglowcach pełniło funkcję pozycji obserwacyjnej.



Umiejscowienie bocianiego gniazda w najwyższym punkcie żaglowca zwiększało szanse zauważenia z wyprzedzeniem zbliżających się niebezpieczeństw takich jak inne okręty, skały lub linia brzegowa. Rolę obserwacyjną bocianie gniazda pełniły do czasu wynalezienia radaru.

W dosłownym rozumieniu to marynarz stojący na bocianim gnieździe, Rodrigo de Triana, a nie Krzysztof Kolumb odkrył w 1492 Amerykę.

We wczesnych statkach rolę bocianiego gniazda spełniał prosty kosz lub beczka przywiązana do głównego masztu. Później zaczęto konstruować specjalne platformy - marsy.



W najstarszej formie bocianie gniazdo miało wysoką balustradę, często pomalowaną żywymi barwami lub ozdobioną herbami i tarczami.


Golden Hind

Wchodziło się do niego po drabinkach linowych przylegających do masztu. W XVI wieku balustradę stopniowo obniżano, a w kolejnych wiekach całkowicie zniknęła. Zastąpiła ją od strony rufy metalowa barierka z siecią chroniąca żeglarzy przed upadkiem.


Smoczyca - 2022-11-25, 22:32

Bocianie gniazdo znajdowało się na grotmaszcie, prawda? A gdzie dokładnie? Nad wszystkimi żaglami?

Jestem w tej kwestii zielona, a robię research do książki i chciałabym jak najbardziej oddać realia.

Z góry dziękuję za pomoc.

Smoczyca - 2022-11-26, 20:35

Czy wiadomo dokładnie gdzie na grotmaszcie umiejscowione było bocianie gniazdo? Tzn. nad którą reją?
Karrex - 2022-11-27, 22:22

Odnośnie "bocianiego gniazda" w tym kontekście o którym tu piszesz, to termin ten dotyczy raczej jednostek jednomasztowych z XV i XVI w. i faktycznie był to kosz na głównym maszcie (grotmaszcie) nad reją z żaglem (grotem, grotżaglem) w najwyższym punkcie żaglowca (często w literaturze przygodowo-awanturniczej ilustrowany beczką).



rycina z 1876

Smoczyca napisał/a:
...
Czy wiadomo dokładnie gdzie na grotmaszcie umiejscowione było bocianie gniazdo? Tzn. nad którą reją?
...


to oryginalna rycina z 1502 r. gdzie dokładnie widać gdzie nad reją był kosz.



Teraz możemy powiedzieć, że było to "oko" czyli punkt obserwacyjny, w którym marynarze pełnili wachty, wypatrując lądu, skał czy wrogich jednostek, aby odpowiednio wcześniej powiadomić kapitana. W XVII i XVIII w. widzimy ewolucję żaglowców, omasztowania i "bocianie gniazda" ewoluowały w stronę marsów/platform (patrz galeony i późniejsze liniowce), gdzie oprócz "oka" spęłniały jeszcze inne role. Nad platformami było kolejne "piętro" drzewców i salingi, na które też można się było wspiąć i obserwować horyzont, trzymając się zasady "najwyższego punktu żaglowca".



W necie znajdziesz wiele przykładów



Powodzenia.

PS
Poszukaj wachta "na oku"
przykładowo
"...Regulamin pokładowy na pokładzie żaglowca S/Y Fryderyk Chopin.
[...]
10.Wachta morska.
[...]
10.4. Podczas wachty morskiej żeglarze obsadzają następujące stanowiska: sternik, 2 obserwatorów „na oku". Pozostali żeglarze wykonują inne prace. Rotacja na stanowisku sternika i „na oku" następuje w/g dyspozycji oficera wachtowego.
[...]
10.7. Zdający wachtę „na oku" informuje swojego następcę o zaobserwowanych i zameldowanych obiektach w swoim sektorze. Służbę „na oku" pełni się bez rozmów stojąc twarzą w stronę morza. Miejsce wyznacza oficer wachtowy. Meldunki składa się oficerowi wachtowemu. W nocy obowiązuje przypinanie się pasem asekuracyjnymi. ..."

PS 2
Na Twój użytek poszukałem jeszcze przykładów umiejscowienia kosza i np. ilustracja z MM Piotra z Gdańska (karaka z drugiej poł. XV w.) wskazuje kosz na grotmaszcie



natomiast na modelu tegoż samego żaglowca widzimy już dwa kosze (większy na grotmaszcie i mniejszy na fokmaszcie - żeglarze skracają nazwy do grota i foka tak jak żagle noszone na tych drzewcach)



i jak mniemam w obu mogli prowadzić obserwację.
Ciekawie z tego punktu widzenia wygląda kolejny model galeonu z 1610 r.


https://www.modelships.de..._whole_ship.htm

Znalazłem też współczesną wizję Wodnika (nieco tylko późniejszy galeon z XVII w.) namalowany przez Olafa Rahardta i zwróć uwagę, że kosze są mniej więcej w środkowej częsci drzewców/masztów (i to już nie jest "najwyższy punkt żaglowca"), powyżej są salingi i na "foku" nad reją fokmarsla (wł. fokmarsreją) widzimy marynarza. Ja nie potrafię zweryfikować, czy jest to zgodne z epoką i gdzie w podanych przykładach powinno być "oko". Tu odsyłam na FOW lub do p. Krzysztofa (adresy w przywitalni).



Powered by phpBB modified by Przemo © 2003 phpBB Group