SHIPMAN Strona Główna SHIPMAN
FORUM MODELARSTWA SZKUTNICZEGO

FAQFAQ  SzukajSzukaj  UżytkownicyUżytkownicy  GrupyGrupy
RejestracjaRejestracja  ZalogujZaloguj  AlbumAlbum

Poprzedni temat :: Następny temat
Reje - nazwy, konstrukcja i przeznaczenie
Autor Wiadomość
Karrex
Admirał Wszechflot i Mórz


Posty: 5606
Skąd: Gdynia
Wysłany: 2018-10-15, 21:22   Reje - nazwy, konstrukcja i przeznaczenie

Reje

Reje to mocne drzewca połączone z masztami, służące do rozpinania żagli.
Ich nazwy były różne w zależności od masztu, do którego były mocowane.



XVI w. galeon z czterema masztami i widocznymi rejami (model Kagra)

Pełne omasztowanie dużego galeonu z XVI i XVII wieku składało się z kilku masztów, na których wieszano żagle. Do rozpięcia żagli potrzebne jednak były dodatkowe cieńsze drzewca, które mocowano prostopadle do masztów od strony dziobu (z wyjątkami). Nazywano je rejami lub rejkami, w zależności od tego, czy mocowano na nich żagle rejowe czy łacińskie.


http://www.hnsa.org/wp-co.../mastplate5.jpg
36-działowiec, reje z wytykami, reje, rejki, bomy (z przekrojami)

Wszystkie reje miały własne nazwy, dzięki którym można było określić położenie każdej z nich na odpowiednim maszcie. Były one powiązane z nazwą masztu, do którego je mocowano. W podstawowej klasyfikacji rei dużego masztu złożonego z kilku członów występują, od dołu, reja (na kolumnie masztu), marsreja, mocowana na stendze, i bramreja, mocowana na bramstendze.



Reje grotmasztu pokazane są na rysunku powyżej (najwyższe reje to od dołu bramreja i bombramreja – ich nazwy pochodzą od nazw członów masztu).
Reje bez rozwiniętych żagli są w innym miejscu, prócz rej na kolumnach masztów - one są zawsze w tym samym miejscu.
Ryszard napisał:
    "...
    Reja główna zawsze wisi na swoim miejscu a pozostałe marsreja, bramreja na wysokości dyb niedaleko marsa.
    Reje ściągano najbliżej marsa ze względu na ciężar przy zdejmowaniu i nakładaniu.
    ..."




Reje używane do końca XVII wieku


Rysunek 3 (poniżej) schematycznie przedstawia reje, w które wyposażone były duże żaglowce do końca XVII wieku. Schemat uwzględnia kompletne omasztowanie, czyli maksymalną liczbę masztów, rei i rejek na statku.
Oczywiście w różnych okresach ich liczba i układ mogły być inne, zależało to również od rozmiarów jednostki. Przypomnijmy, że do połowy wieku XVII bukszpryt składał się z kolumny i stengi bukszprytu, maszciku bukszprytu i flagsztoka.
W późniejszych dekadach, aż do połowy XVIII wieku, maszcik miał poniżej flagsztoku jeszcze jeden człon, czyli stengę.


Rysunek 3

A oto nazwy rei oznaczonych numerami na rysunku.
Bukszpryt:
1) blindreja,
2) oberblindreja,
3) reja maszciku bukszprytu,
Fokmaszt:
4) fokreja,
5) fokmarsreja,
6) fokbramreja,
7) fokbombramreja
Grotmaszt:
8) grotreja,
9) grotmarsreja,
10) grotbramreja,
11) grotbombramreja
Bezanmaszt:
12) bezanreja żagla łacińskiego,
13) bezanreja,
14) bezanmarsreja,
15) bezanbramreja
Bonawentura:
16) reja żagla łacińskiego bonawentury bezana,
17) marsreja bonawentury bezana

18) flagsztok,
19) wystrzał (wytyk).

Na kolejnym rysunku widoczne są dodatkowe reje mocowane do członów masztów powyżej lub poniżej rei przedstawionych na rysunku 3.



Poza bomstengą (20) i występującą niekiedy bramstengą bukszprytu mamy więc
na fokmaszcie:
21) dolną fokmarsreję,
22) dolną fokbramreję,
23) dolną fokbombramreję,
na grotmaszcie:
24) dolną grotmarsreję,
25) dolną grotbramreję,
26) dolną grotbombramreję,
na drugim grotmaszcie:
27) dolną marsreję grotmasztu drugiego,
28) dolną bramreję grotmasztu drugiego,
29) bombramreję grotmasztu drugiego.
Bezanmaszt został wyposażony w żagiel gaflowy, który zastąpił tradycyjny żagiel łaciński.
Rejkę żagla łacińskiego bezanmasztu zastąpiono bomem (29) i gaflem (30).
Bezanmaszt mógł też być wydłużony o flagsztok (31).
Zazwyczaj na bezanrei nie stawiano żagla, ponieważ przeszkadzałby żaglowi łacińskiemu (a później gaflowemu).

Nowoczesne reje używane od połowy XVIII wieku

Od połowy XVIII wieku do dnia dzisiejszego na statkach z żaglami rejowymi stosowano reje widoczne na rysunku 3. Aby poprawić zwrotność statków, konieczne stało się zwiększenie powierzchni ożaglowania, w wyniku czego prawie wszystkie reje zostały zdwojone. Reje mocowano do masztów pod marsami i salingami w dość skomplikowany sposób (będzie o tym mowa w kolejnych artykułach). Dodatkowe reje można jednak było łatwo mocować i zdejmować; umieszczano je na odpowiedniej wysokości tak, by jak najlepiej wykorzystać nawet najmniejsze podmuchy wiatru.
_________________
Pozdrawiam
Karol



 
 
REKLAMA

Posty: 5606
Wysłany: 2018-10-16, 21:22   Konstrukcja reji

 
 
Karrex
Admirał Wszechflot i Mórz


Posty: 5606
Skąd: Gdynia
Wysłany: 2018-10-16, 21:22   Konstrukcja reji

Jak wykonywano reje

Reje i większe rejki, podobnie jak człony masztów, miały złożoną budowę.
Stopniowo doskonalono je, wprowadzając rozmaite dodatkowe elementy.


Jak już wspomniano wcześniej, reje były drzewcami mocowanymi prostopadle do masztów, służącymi do rozpinania żagli na żaglowcach o ożaglowaniu rejowym; rejki zaś były drzewcami mocowanymi ukośnie na masztach, na których rozpinano żagle trójkątne lub trapezowe, takie jak żagiel łaciński czy lugrowy. Galeony i okręty wojenne miały rejkę na bezanmaszcie, a także na czwartym maszcie, bonawenturze bezanie, ale istniały też statki wyposażone tylko w rejki, takie jak galery, szebeki i tartany. W historii nawigacji morskiej kształt masztów prawie się nie zmienił, reje jednak ulegały pewnym zmianom.

Konstrukcja rei

Reje i rejki były początkowo wykonywane z jednego kawałka drewna. Na przestrzeni wieków statki stawały się coraz większe, podobnie jak powierzchnia żagli, więc reje zaczęto konstruować tak jak maszty, czyli z wielu dobrze do siebie dopasowanych i połączonych elementów. Tę technikę budowy rei przyjęto z tych samych powodów, dla których wprowadzono maszty wieloczłonowe – trudno było o drzewa z wystarczająco długimi, prostymi pniami, a maszty i reje musiały być bardzo wytrzymałe.

Do XV stulecia wieloczłonowe reje składały się z dwóch części nakładających się na siebie na środku rei i mocno połączonych owijkami z lin.



W taki sam sposób wykonywano również rejki, przede wszystkim te, na których rozpinano żagle łacińskie. Z czasem, w miarę jak rosła liczba elementów konstrukcyjnych, człony rei łączono tak dokładnie, że z zewnątrz wyglądały tak, jakby były wykonane z jednego pnia.



Środkowa część rei miała większą średnicę i przekrój ośmioboczny – mocowano do niej wzmocnienia, które chroniły ją przed ocieraniem się o maszt. Po bokach znajdowały się dwa ramiona o charakterystycznym stożkowatym kształcie, do których końców, zwanych nokami, mocowano liny służące do manewrowania rejami. W XVI wieku do rej zaczęto mocować rozpórki (raki), których zadaniem były utrzymywanie ich środkowej części przy maszcie.

Konstrukcja rej była prostsza niż masztów – nie składały się nigdy z więcej niż sześciu elementów. Dwuczęściowe reje były budowane z pni, z których można było wyciąć belki o przekroju kwadratowym. Każda z obu części mierzyła trzy czwarte całkowitej długości drzewca, tak aby nakładały się na siebie mniej więcej w połowie długości rei. W rei przymocowanej do masztu łączenie obu jej elementów znajdowało się w pozycji pionowej.
Wieloczłonowe reje, tak jak maszty, musiały mieć owijki lub obręcze, które łączyły ze sobą elementy składowe drzewca. Początkowo używano mocnych owijek z lin. Później zaczęto stosować cienkie metalowe obręcze. Pierwsze obręcze znajdowały się w części środkowej rei, a kolejne umieszczano w odstępach około metra.

W XVIII, XIX i XX wieku reje stopniowo modyfikowano – dodawano do nich nowe elementy, takie jak mocowania wytyków na dodatkowe boczne żagle (lizele) i jaksztagi (jeden do mocowania żagla i jeden służący jako handreling).



Rysunek przedstawia reje z różnych krajów i okresów historycznych oraz ich detale konstrukcyjne.
_________________
Pozdrawiam
Karol



 
 
Karrex
Admirał Wszechflot i Mórz


Posty: 5606
Skąd: Gdynia
Wysłany: 2018-10-24, 22:23   Reje, lizrejki, wytyki i okucia

Reje, wytyki i okucia

Reje dużych żaglowców zaopatrzone były w ruchome drzewca zamocowane na żelaznych
uchwytach, za pomocą których można też było nimi poruszać. Na tych drzewcach rozpinano
dodatkowe żagle, lizele zwiększające powierzchnię żagli rejowych.


W poprzednim poście opisaliśmy konstrukcję rej na dużych żaglowcach z XVII wieku. Wykonywano je z kilku drewnianych elementów metodami podobnymi do tych, które stosowano przy budowie wieloczłonowych masztów. W przypadku masztów to pięta masztu miała maksymalną średnicę i drzewce stopniowo zwężało się ku górze.
Jeśli chodzi o reje, największą średnicę miał środek drzewca, a jego ramiona zwężały się ku końcom zgodnie ze ściśle określonymi proporcjami.

Rysunek poniżej pokazuje proporcje między średnicami poszczególnych odcinków rei. Za jednostkę referencyjną przyjmujemy tu rozmiar średnicy maksymalnej (w tym miejscu dobrze byłoby określić czego dotyczy średnica maksymalna - średnica samego drzewca czy rei ze wzmocnieniem, które jest dodatkową "doklejką" zwiększającą średnicę części środkowej *).



Jak widać na rysunku, w każdej jednej ósmej długości rei średnica malała – do 0,97, a następnie do 0,87 i 0,7 średnicy maksymalnej.
Średnica końcówek noka wynosiła 0,43 średnicy maksymalnej. Końcowe części rei, czyli noki, miały długość równą około jednej dwudziestej drugiej całkowitej długości rei, a ich granicę wyznaczał okrągły występ.

Reje, wytyki i lizrejki

W drugiej połowie XVII wieku na dużych żaglowcach wprowadzono zwyczaj powiększania powierzchni ożaglowania za pomocą dodatkowych
bocznych żagli na grotmasztach i fokmasztach (bardzo rzadko na bezanmaszcie). Żagle, które towarzyszyły grotmarslom i fokmarslom nazywano żaglami wytykowymi lub lizelami dolnymi.
Górny lik lizeli mocowano do małych rei, które przedłużały reje właściwe i zwane były lizrejkami.
Dół lizela był utrzymany w pewnej odległości od burty statku za pomocą długiego drzewca zwanego wytykiem, który był przytrzymywany za pomocą dwóch lin – jednej napiętej w kierunku rufy, a drugiej w kierunku dziobu – przywiązanych do wytyku i zwanych szotem zewnętrznym i wewnętrznym (lub w niektórych krajach szotem i halsem; patrz rysunki).



Podobnie jak w przypadku dolnych rei lizele bywały montowane również przy marsrejach, bramrejach i bombramrejach. Również i tutaj umieszczano specjalne drzewca – lizrejki – do których mocowano górne krawędzie dodatkowych żagli. Dolne liki żagli zaczepiano na wytykach dolnych rei **.



Te żagle i liny opiszemy szczegółowo w rozdziale poświęconym ożaglowaniu. Podsumowując, począwszy od drugiej połowy XVII wieku, na grotmaszcie i fokmaszcie występowały również lizrejki przedłużające reje i służące do rozpinania lizeli. Wytyki z kolei służyły do mocowania dolnych lików tych dodatkowych żagli.



Uchwyty

Wraz z wprowadzeniem lizeli na końcach rei zaczęto mocować po kilka metalowych uchwytów, które służyły do mocowania lizrejek i wytyków (z rozpiętymi na nich żaglami dodatkowymi) i do manewrowania nimi. Uchwyt taki był wyposażony w rolkę obracającą się wewnątrz pionowego trzpienia, która ułatwiała manewrowanie lizrejkami i wytykami. Podobne uchwyty mocowano również w około jednej ósmej długości rei, by podnosić i ustawiać w określonym kierunku wewnętrzne końce dodatkowych drzewc.
Kolejne rysunki ukazują metalowe elementy mocujące drzewca dodatkowych żagli.




Jak widać, uchwyty nie były prostopadłe do masztu, ale nachylone pod kątem około 45 stopni, aby nie zahaczać o liny żagli rejowych mocowanych do rei - praktyka XVII w. w Anglii i większości krajów kontynentalnych.
_____________
*) Ostatni rysunek ilustruje wzmocnienie środkowej części rei, które zwiększa średnicę i było przedmiotem mojej wątpliwości.
**) Tekst jest nieco nieścisły, gdyż lizrejka dolnego żagla (lizeli) była jednocześnie wytykiem żagla powyżej (lizeli danej reji).





Więcej na temat znajdziesz

» ZARYS HISTORII ŻAGLI DODATKOWYCH » Lizele
http://santisimatrinidad....p?p=10036#10036


Lizreje/wytyki nie musiały być na każdej reji - jak widać na znanym z zestawu Revella wizerunku Cutty Sark, lizrejki nie ma na dolnej marsreji



A na których rejach były lizreje widać dokładnie na zdjęciu sławnego klipra

_________________
Pozdrawiam
Karol



 
 
Karrex
Admirał Wszechflot i Mórz


Posty: 5606
Skąd: Gdynia
Wysłany: 2018-10-30, 22:22   Raki / Mocowanie reji do masztów

Mocowanie reji do masztów – raki

Reje i rejki na dużych historycznych żaglowcach były połączone z masztami za pomocą
specjalnych elementów zwanych rakami. Zobaczmy, jak je wykonywano i jak działały.




Aby reje dobrze spełniały swoje funkcje i nie uderzały w maszty pod wpływem wiatru, wyposażano je w specjalne elementy, które utrzymywały je tuż przy masztach, a jednocześnie pozwalały nimi manewrować. Elementy te zwane były rakami. Pierwsze raki, używane już przez Rzymian, składały się z prostego kołnierza utworzonego z kilku zwojów liny, które mocowały reje i rejki do masztów.

Budowa raka

Z upływem czasu raki ewoluowały. Zaczęto robić je z wytoczonych z twardego drewna kulek z otworami, przez które przechodziła lina. Te kulki – rakskloty – były ułożone w dwa lub trzy zachodzące na siebie rzędy, przytrzymywane razem i jednocześnie oddzielone od siebie deseczką wstawianą między pionowymi rzędami kulek. Deseczka miała po stronie zewnętrznej dwie lub trzy zaokrąglone wypukłości i tyleż wgłębień, w zależności od tego, ile było rzędów raksklotów. Linę łączącą rakskloty i deseczki będziemy nazywać liną raka. Jej końcem owijano reję i mocowano raka.



Typy raków

Raki rei i marsrei składały się na ogół z trzech rzędów drewnianych raksklotów. Środkowa lina miała na obu końcach zawiązane ucho, czyli węzeł z metalowym chomątkiem, które chroniło linę przed przetarciem. Pozostałe dwie liny kończyły się z jednej strony uchem, a z drugiej strony miały wolny koniec. Rak mocowano do masztu z przodu.
Końce dwóch lin owijano wokół środkowej części rei, przesuwano przez chomątka i ucha na końcach lin, a następnie wiązano ze sobą. Przy deseczce pośrodku masztu znajdowały się dwie liny – drajrepy – służące do podnoszenia i spuszczania rei.
Dolne reje dużych żaglowców były podnoszone i opuszczane dość rzadko. Z tego powodu w XVIII wieku raki opisane powyżej zastąpiono rakami w typie angielskim.



Składały się one z liny związanej cieńszą liną – obie pokrywano skórą. Na jednym końcu liny znajdowało się ucho, drugi koniec był wolny. Gdy rak znajdował się wokół masztu, wolny koniec liny otaczał reję, owijał się wokół masztu i przechodził przez ucho,
aby następnie opaść ku pokładowi. Na końcu liny mocowano blok, który wraz z drugim blokiem, mocowanym na pokładzie pod masztem, tworzył wciągarkę, która służyła do napinania raka.




Poza rakiem była jeszcze druga lina, którą owijano reję i maszt. Była ona przytrzymywana za pomocą innego bloku znajdującego się po drugiej stronie masztu. Również i ten rak był wyposażony w drajrepy.
Raki wyższych rei były takie same, jak raki dolnych, ale zwykle miały tylko dwa rzędy raksklotów. Dwa końce ich lin łączyły się po jednej stronie w jedną linę, tworząc po drugiej ucho. Użytkowanie raka było bardzo proste. Po przymocowaniu go do masztu, owijano liną reję dwa lub trzy razy, przesuwano ją przez ucho i solidnie mocowano.
Ten rodzaj raka był również wykorzystywany na dolnych rejach mniejszych jednostek.
Raki łączące rejkę z bezanmasztem były zwykle złożone z dwóch rzędów raksklotów, tak jak w przypadku wyższych rei. Po jednej stronie dwa końce lin zbierano w jedną linę i owijano nią drewnianą okrągłą deskę z dwoma otworami na liny olinowania ruchomego. Dwa końce lin raka były wielokrotnie owinięte wokół rejki bezanmasztu, przechodziły przez otwory w drewnianej okrągłej desce i wchodziły do dwukierunkowego bloku. Drugi blok był przymocowany do pokładu nadbudówki i razem z blokiem końców lin raków tworzył wciągarkę raka.
Blindreje i oberblindreje były mocowane do bukszprytu za pomocą raka wykonanego z liny.
_________________
Pozdrawiam
Karol



 
 
Wyświetl posty z ostatnich:   
Odpowiedz do tematu
Nie możesz pisać nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz głosować w ankietach
Nie możesz załączać plików na tym forum
Możesz ściągać załączniki na tym forum
Dodaj temat do Ulubionych
Wersja do druku

Skocz do:  

Powered by phpBB modified by Przemo © 2003 phpBB Group
Template Chronicles v 0.2 modified by Nasedo

| | Darmowe fora | Reklama
Strona portalu