SHIPMAN Strona Główna SHIPMAN
FORUM MODELARSTWA SZKUTNICZEGO

FAQFAQ  SzukajSzukaj  UżytkownicyUżytkownicy  GrupyGrupy
RejestracjaRejestracja  ZalogujZaloguj  AlbumAlbum

Poprzedni temat :: Następny temat
STER / URZĄDZENIA STEROWE
Autor Wiadomość
Karrex
Admirał Wszechflot i Mórz


Posty: 5606
Skąd: Gdynia
Wysłany: 2020-11-09, 22:22   STER / URZĄDZENIA STEROWE

Ster - konstrukcja i funkcje

Ster, czyli urządzenie służące do kierowania statkiem, montowany był na tylnicy.
Zawiasy umożliwiały obracanie nim o sześćdziesiąt stopni.



model pinasy Papegojan

W części rufowej szkielet podłużny galeonu zakończony był tylnicą, na której umiejscowiony był ostatni element okrętu, czyli ster, a dokładniej mówiąc płetwa sterowa. Warto podkreślić, że pojęcie "steru" odnosi się do wszystkich elementów składających się na układ sterowniczy statku, a więc nie tylko do samej płetwy sterowej, lecz również do urządzeń potrzebnych do kierowania statkiem. Płetwa sterowa obracała się na czopach, dzięki czemu można było ją odpowiednio ustawić pod kątem, tak by nadać jednostce pływającej właściwy kierunek, czyli kurs. Płetwa sterowa pełniła więc bardzo ważną funkcję, ponieważ to dzięki niej marynarze mogli skierować statek w pożądanym kierunku. Nie należy się zatem dziwić, że podczas bitwy płetwa sterowa była jednym z głównych celów artylerzystów, podobnie jak żagle, maszt i olinowanie. Liniowiec ze sterem zniszczonym lub nawet tylko uszkodzonym, nie mógł wykonywać manewrów i nie był w stanie bronić się przed nieprzyjacielem.



Ster montowany na środku rufy pojawił się w XIII wieku. Wcześniej statkami sterowano za pomocą jednego lub dwóch dużych wioseł umieszczanych z boku w części rufowej kadłuba. Boczny ster, znany już w starożytności, był bardzo przydatny na jednostkach z napędem wiosłowym, natomiast okazał się bezużyteczny w jednostkach z napędem żaglowym, pływającymi trawersem lub na wiatr.


ewolucja urządzenia sterowego od XII do XIX w.

Budowa

W XVII wieku w małych i średnich jednostkach pływających płetwę sterową wykonywano z jednego litego kawałka drewna. W większych okrętach, takich jak galeony, montowano większe płetwy sterowe, tak duże, że trzeba było je składać z kilku belek, zwykle z trzech. Płetwa sterowa sięgała od końca ostrogi na stępce powyżej czubka tylnicy, albowiem rumpel mógł się przemieszczać tylko wtedy, gdy był umieszczony ponad górną krawędzią tylnicy. Grubość płetwy sterowej była równa grubości stępki. Jej elementy łączono na wpusty proste, skręcając je mocno metalowymi śrubami.



Na rysunku, przedstawiono widok boczny płetwy sterowej. Górny kraniec, zwany potocznie głowicą, jest ściśnięty metalowymi opaskami.



Na tym samym rysunku można zauważyć dwa prostokątne otwory. Jeden umiejscowiono między dwoma opaskami górnymi, drugi zaś - między opaskami dolnymi. W pierwszy otwór zwykle wsuwano rumpel, natomiast drugi pojawił się pod koniec XVII wieku i był otworem pomocniczym, awaryjnym, na wypadek gdyby rumpel główny został uszkodzony. Rumpel był wsuwany w czworokątny otwór w poszyciu, dzięki czemu znajdował się wewnątrz kadłuba.



Jego koniec mocowano do pionowej tyczki, za pomocą której sternik zmieniał ustawienie płetwy sterowej.



Pod koniec XVII wieku głowica płetwy sterowej była wsuwana do wnętrza kadłuba pionowo. Znajdowała się w kabinie dowódcy lub osoby najstarszej rangą. Gdy głowica płetwy sterowej znajdowała się poza kadłubem, była bogato zdobiona, tak jak reszta rufy.
Gdy znikała we wnętrzu kadłuba, chowano ją w specjalnym meblu, który można było łatwo usunąć, żeby uzyskać dostęp do płetwy sterowej i wstawić w nią w razie potrzeby drugi rumpel.
Na płetwie sterowej mocowano różne zawiasy. Zasadę ich działania można porównać do zawiasów drzwiowych. Otóż ster nie tylko się na nich obracał, ale dzięki ich odpowiedniej konstrukcji można było łatwo płetwę sterową zdemontować.



Płetwę zabezpieczano mocując do kadłuba grubymi linami lub łańcuchami, żeby nie zgubić jej, gdyby wysokie fale ją podniosły. Gdyby tak się stało i płetwa spadła z zawiasów, można było ją podciągnąć tymi linami lub łańcuchami i wstawić na miejsce.

Zawiasy z czopami i gniazdami

Zawiasy łączące płetwę sterową z tylnicą umożliwiały obracanie płetwy o 60 stopni. Wystarczało to, by zapewnić jednostce dużą zwrotność.
Każdy zawias był dwuelementowy - jedna część z czopem, druga z gniazdem (rysunek).



Część z gniazdem była mocowana do rufy. Jej ramiona były odpowiednio profilowane i dopasowane do kształtu kadłuba w miejscu mocowania. Zawias ten przykręcano do tylnicy długą śrubą, a jego ramiona przybijano zwykłymi gwoździami do poszycia. Natomiast część zawiasu mocowana do płetwy sterowej miała czop, który wsuwano w gniazdo części zawiasu mocowanego do kadłuba.
_________________
Pozdrawiam
Karol



 
 
REKLAMA

Posty: 5606
Wysłany: 2020-11-24, 22:22   Urządzenia sterowe

 
 
Karrex
Admirał Wszechflot i Mórz


Posty: 5606
Skąd: Gdynia
  Wysłany: 2020-11-24, 22:22   Urządzenia sterowe

Urządzenie sterowe

Powyżej o roli steru, budowie płetwy sterowej, a także jej głowicy. Element ten, prawie w całości zanurzony w wodzie, był ostatnią składową części rufowej statku, nadającą mu właściwy kierunek płynięcia. Płetwa sterowa widziana z boku w górnej części była węższa niż na dole, w późniejszych czasach tył steru na grzbiecie zwężał się ku dołowi. Na samej górze znajdowała się kwadratowa końcówka, zwana głowicą lub jarzmem, często wnikająca wewnątrz kadłuba. W środku element ten mocowano do urządzeń poruszających płetwą sterową.
Główną częścią tego układu był służący do obracania płetwy sterowej rumpel, czyli poziomy drążek wprowadzony w otwór wykonany w jej głowicy.

    ewolucja urządzenia sterowego od XII do XIX w.

Na mniejszych jednostkach rumpel obsługiwał bezpośrednio sternik. Na dużych statkach dążono do zmniejszenia wysiłku potrzebnego do poruszania płetwą sterową. W tym celu dodano dźwignię pionową - drążek steru (D, E powyżej).


schemat urządzenia sterowego z XVI - XVII w.


Tak to wyglądało na Vasie i Batavii, podobny system był na Soleil Royal

Przechodziła ona przez kulisty element obrotowy i wstawiana była w metalową końcówkę wyprowadzoną z drążka poziomego (rumpla). Dzięki temu sternik poruszał płetwą sterową, wykonując poprzeczne ruchy dźwigni (patrz rysunki).


na rysunku widać, że podest był potrzebny, aby głowa sternika mogła być powyżej ćwierćpokładu

Na początku XVIII wieku wprowadzono urządzenie sterowe wyposażone w koło sterowe.


HMS Pandora, 1779

To rozwiązanie posiadało złożony system elementów, które pozwalały sternikowi manewrować dużymi obciążeniami przy minimalnym wysiłku. Mechanizm ten umożliwiał również znacznie dokładniejsze trzymanie kursu, ponieważ koło można było unieruchomić za pomocą lin.


HMS Pandora, 1779



Sternik

Sternik, czyli osoba odpowiedzialna za obsługę płetwy sterowej, wykonywał rozkazy kapitana i zawsze pozostawał na swoim stanowisku, pracując w pozycji stojącej. W zależności od umiejscowienia drążka sterowego przebywał bezpośrednio na pokładzie kasztelu albo poniżej niego, gdzie mógł czuwać na swoim stanowisku osłonięty rodzajem daszka. Jego stopy znajdowały się na specjalnej platformie, dzięki której nie mokły (to chyba jakiś żarcik tłumacza, bo na rysunku widać, że podest był potrzebny, aby głowa sternika mogła być powyżej pokładu).



Jak widać na amatorskim rysunku drążek też można unieruchomić za pomocą liny:



Wcześniejsze jarzma łączące drążek z rumplem.

_________________
Pozdrawiam
Karol



 
 
Wyświetl posty z ostatnich:   
Odpowiedz do tematu
Nie możesz pisać nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz głosować w ankietach
Nie możesz załączać plików na tym forum
Możesz ściągać załączniki na tym forum
Dodaj temat do Ulubionych
Wersja do druku

Skocz do:  

Powered by phpBB modified by Przemo © 2003 phpBB Group
Template Chronicles v 0.2 modified by Nasedo

| | Darmowe fora | Reklama
Strona portalu