Bocianie gniazdo - platforma lub kosz umieszczony w górnej części grotmasztu okrętu. Na dawnych żaglowcach pełniło funkcję pozycji obserwacyjnej.
Umiejscowienie bocianiego gniazda w najwyższym punkcie żaglowca zwiększało szanse zauważenia z wyprzedzeniem zbliżających się niebezpieczeństw takich jak inne okręty, skały lub linia brzegowa. Rolę obserwacyjną bocianie gniazda pełniły do czasu wynalezienia radaru.
W dosłownym rozumieniu to marynarz stojący na bocianim gnieździe, Rodrigo de Triana, a nie Krzysztof Kolumb odkrył w 1492 Amerykę.
We wczesnych statkach rolę bocianiego gniazda spełniał prosty kosz lub beczka przywiązana do głównego masztu. Później zaczęto konstruować specjalne platformy - marsy.
W najstarszej formie bocianie gniazdo miało wysoką balustradę, często pomalowaną żywymi barwami lub ozdobioną herbami i tarczami.
Golden Hind
Wchodziło się do niego po drabinkach linowych przylegających do masztu. W XVI wieku balustradę stopniowo obniżano, a w kolejnych wiekach całkowicie zniknęła. Zastąpiła ją od strony rufy metalowa barierka z siecią chroniąca żeglarzy przed upadkiem.
Odnośnie "bocianiego gniazda" w tym kontekście o którym tu piszesz, to termin ten dotyczy raczej jednostek jednomasztowych z XV i XVI w. i faktycznie był to kosz na głównym maszcie (grotmaszcie) nad reją z żaglem (grotem, grotżaglem) w najwyższym punkcie żaglowca (często w literaturze przygodowo-awanturniczej ilustrowany beczką).
rycina z 1876
Smoczyca napisał/a:
...
Czy wiadomo dokładnie gdzie na grotmaszcie umiejscowione było bocianie gniazdo? Tzn. nad którą reją?
...
to oryginalna rycina z 1502 r. gdzie dokładnie widać gdzie nad reją był kosz.
Teraz możemy powiedzieć, że było to "oko" czyli punkt obserwacyjny, w którym marynarze pełnili wachty, wypatrując lądu, skał czy wrogich jednostek, aby odpowiednio wcześniej powiadomić kapitana. W XVII i XVIII w. widzimy ewolucję żaglowców, omasztowania i "bocianie gniazda" ewoluowały w stronę marsów/platform (patrz galeony i późniejsze liniowce), gdzie oprócz "oka" spęłniały jeszcze inne role. Nad platformami było kolejne "piętro" drzewców i salingi, na które też można się było wspiąć i obserwować horyzont, trzymając się zasady "najwyższego punktu żaglowca".
W necie znajdziesz wiele przykładów
Powodzenia.
PS
Poszukaj wachta "na oku"
przykładowo
"...Regulamin pokładowy na pokładzie żaglowca S/Y Fryderyk Chopin.
[...]
10.Wachta morska.
[...]
10.4. Podczas wachty morskiej żeglarze obsadzają następujące stanowiska: sternik, 2 obserwatorów „na oku". Pozostali żeglarze wykonują inne prace. Rotacja na stanowisku sternika i „na oku" następuje w/g dyspozycji oficera wachtowego.
[...]
10.7. Zdający wachtę „na oku" informuje swojego następcę o zaobserwowanych i zameldowanych obiektach w swoim sektorze. Służbę „na oku" pełni się bez rozmów stojąc twarzą w stronę morza. Miejsce wyznacza oficer wachtowy. Meldunki składa się oficerowi wachtowemu. W nocy obowiązuje przypinanie się pasem asekuracyjnymi. ..."
PS 2
Na Twój użytek poszukałem jeszcze przykładów umiejscowienia kosza i np. ilustracja z MM Piotra z Gdańska (karaka z drugiej poł. XV w.) wskazuje kosz na grotmaszcie
natomiast na modelu tegoż samego żaglowca widzimy już dwa kosze (większy na grotmaszcie i mniejszy na fokmaszcie - żeglarze skracają nazwy do grota i foka tak jak żagle noszone na tych drzewcach)
i jak mniemam w obu mogli prowadzić obserwację.
Ciekawie z tego punktu widzenia wygląda kolejny model galeonu z 1610 r.
Znalazłem też współczesną wizję Wodnika (nieco tylko późniejszy galeon z XVII w.) namalowany przez Olafa Rahardta i zwróć uwagę, że kosze są mniej więcej w środkowej częsci drzewców/masztów (i to już nie jest "najwyższy punkt żaglowca"), powyżej są salingi i na "foku" nad reją fokmarsla (wł. fokmarsreją) widzimy marynarza. Ja nie potrafię zweryfikować, czy jest to zgodne z epoką i gdzie w podanych przykładach powinno być "oko". Tu odsyłam na FOW lub do p. Krzysztofa (adresy w przywitalni).
Nie możesz pisać nowych tematów Nie możesz odpowiadać w tematach Nie możesz zmieniać swoich postów Nie możesz usuwać swoich postów Nie możesz głosować w ankietach Nie możesz załączać plików na tym forum Możesz ściągać załączniki na tym forum