SHIPMAN Strona Główna SHIPMAN
FORUM MODELARSTWA SZKUTNICZEGO

FAQFAQ  SzukajSzukaj  UżytkownicyUżytkownicy  GrupyGrupy
RejestracjaRejestracja  ZalogujZaloguj  AlbumAlbum

Poprzedni temat :: Następny temat
STĘPKA, kil / STEWY
Autor Wiadomość
Karrex
Admirał Wszechflot i Mórz


Posty: 5606
Skąd: Gdynia
Wysłany: 2011-04-05, 11:16   STĘPKA, kil / STEWY

Jako że nasze forum poświęcone jest głównie kolekcjom zeszytowym, chciałbym w tym miejscu wyjaśnić błędne i niefortunne moim zdaniem użycie w kolekcji (zresztą po raz kolejny) nazwy STĘPKA na PODŁUŻNICĘ modelu, gdyż stępka (zw. również kilem) na żaglowcach to POZIOMA belka, biegnąca przez środek kadłuba na całej jego długości, od stewy dziobowej (zw. również dziobnicą) po stewę rufową (zw. też tylnicą). Stępka właściwa (kil), jak i stewy będą w późniejszych etapach budowy.

Stępka

- główny wzdłużny element konstrukcyjny szkieletu jednostki pływającej. Stępka występuje w postaci belkowej i płaskiej.
Na stępce opierają się wręgi/żebra, a na żaglowcach w nadstępkach (kontrnadstępkach) także pionowe maszty.


na rys. A i B widać, że stępka/kil podzielona jest na dwie części, ta dolna listwa
to tzw. "fałszywy kil" (falszkil) - był wykonywany z innego drewna niż stępka
w celu jej zabezpieczenia i był łatwiejszy do demontażu, gdy zachodziła taka potrzeba.


Istnieją jednak jednostki pływające nie posiadające stępki. Do największych "bezstępkowców" należy dżonka.

Stępka belkowa zwana zwykle kilem, jest dziedzictwem po statkach o konstrukcji drewnianej. Poza funkcją konstrukcyjną kil stanowi też balast, służący do obniżenia środka ciężkości kadłuba, a w konsekwencji stabilizacji jednostki.

Stosowany głównie w jednostkach morskich (wykonanych z innego materiału niż stal lub małych stalowych) - na śródlądziu częściej stosowany jest miecz.

Powiedzenie stoczniowców: położyć stępkę – oznacza zakończenie pierwszego etapu budowy statku (przygotowanie pierwszej partii elementów) i rozpoczęcie montażu kadłuba, zwykle wiążące się z uruchomieniem transzy płatności po potwierdzeniu wykonania tego etapu.

Powiedzenie żeglarskie: stopy wody pod kilem – używa się na pożegnanie żeglarzy wypływających w rejs, a oznacza, żeby mieli choćby ten przysłowiowy dystans (na stopę) do mielizny.

Rodzaje kilu:
• falszkil
• bulbkil
• finkil

Falszkil - stała płetwa wystająca w dół z dna jachtu żaglowego, będąca przedłużeniem stępki na całej lub znacznej jej długości. Spełnia rolę stałego miecza i jednocześnie łącznika z kadłubem dla balastu znajdującego się na końcu tej płetwy. Balast w falszkilu jest tak usytuowany, że stanowi razem z samym falszkilem jednolitą powierzchnię i kształt, stąd nazywany jest balastem integralnym. Z tego samego powodu również całość, czyli falszkil + balast, nazywana jest potocznie falszkilem.

Zadaniem falszkilu jest zwiększenie stateczności jednostki (poprzez balast), oraz sterowności (poprzez zwiększenie oporu bocznego części podwodnej).

Falszkil jest stosowany w kadłubach wąskich i głębokich, gdyż przejście z dna jachtu poprzez stępkę w falszkil odbywa się w sposób bardzo łagodny zarówno w przekroju podłużnym, jak i poprzecznym kadłuba. Z przodu kadłuba falszkil może przechodzić w linię dziobu jednostki nawet w sposób niezauważalny. Natomiast bezpośrednio do tylnej krawędzi falszkilu może być przymocowany ster zawiasowy, wtedy oczywiście krawędź ta jest w postaci linii prostej.

Nazwa "falszkil", czyli "fałszywy kil", pochodzi właśnie od tak upodobnionego kształtu płetwy do stępki i kadłuba, że trudno odczuć obserwatorowi, w którym miejscu znajduje się prawdziwy kil i zaczyna płetwa (kil to inaczej stępka). Jeszcze inna nazwa falszkilu to "martwy kil".

Falszkilem nazywa się także listwę innego rodzaju, bez balastu, znacznie krócej odstającą od dna kadłuba, choć nadal zajmującą dużą część długości jego stępki. Taka listwa służy do ochrony stępki w przypadku najechania jachtem na przeszkodę podwodną. Jeszcze inne rozwiązanie falszkilu to płetwa będąca przedłużeniem stępki, ze szczeliną, przez którą można wysuwać miecz. Ogólnie rzecz ujmując, istnieje bardzo dużo różnych rozwiązań części podwodnej kadłuba jednostki żaglowej, często są to rozwiązania na granicy różnych systemów, przez co trudno jest sklasyfikować jednoznacznie, zawsze jednak falszkilem jest takie rozwiązanie, w którym poniżej stępki na znaczącej długości kadłuba jest zamocowany jeszcze jeden element konstrukcyjny.

Bulbkil - stała, smukła płetwa wystająca głęboko w głąb wody z dna jachtu i obciążona na końcu dużym balastem o charakterystycznym kształcie.

Zadaniem bulbkilu jest zwiększenie stateczności jednostki (poprzez balast), oraz sterowności (poprzez zwiększenie oporu bocznego części podwodnej).

Bulbkil jest stosowany na dużych, ale płytkich jachtach z dość płaskim dnem. Płetwa bulbkilu odróżnia się od dna jachtu w sposób wyraźny, przypominając wąski, wydłużony miecz. Na końcu płetwy znajduje się balast bryłowy. Jest on, kształtu pękatego cygara, bomby lotniczej, kropli wody itp. Bryła ta może posiadać także dodatkowe stateczniki przypominające płetwy lub skrzydełka.

Ze wszystkich rozwiązań bulbkil jest najwydajniejszy, jeśli chodzi o duże jachty regatowe stanowiąc przeciwwagę dla ich, często ogromnego, ożaglowania. Czasami razem z bulbkilem są stosowane także niewielkie płetwy z przodu lub tyłu jednostki w celu kompensacji dryfu. Balast bryłowy na największych regatowych jachtach oceanicznych może ważyć nawet kilkanaście ton.

Pierwszy raz tego typu balast zastosował amerykański konstruktor jachtów Nathaniel Green Herreshoff (1848-1938) jeszcze w XIX wieku na jachcie "Bubble". Balast ten zwisał na długiej płycie z brązu grubości 9 mm. Jednak zastosowanie współczesnych monumentalnych bulbkilów możliwe było dopiero po upowszechnieniu się laminatów oraz włókien węglowych.

Finkil, inna nazwa to balast płetwowy - stała płetwa balastowa na jachcie przytwierdzona od spodu do stępki (kilu) w jej części środkowej lub środkowo-tylnej. Wykonana jest w całości z ciężkiego materiału (tzn. nie zawiera specjalnego balastu umieszczonego w jej dolnej części).

Zadaniem finkilu jest zwiększenie stateczności jednostki (poprzez balast), oraz sterowności (poprzez zwiększenie oporu bocznego części podwodnej).

Finkil stosowany jest w kadłubach zanurzonych płytko lub średnio, o dnie prawie płaskim lub umiarkowanie pochylonym. Przejście z dna jachtu poprzez stępkę w finkil jest wyraźne, choć może być, szczególnie w przekroju bocznym jednostki, również bardzo płynne. Ster jachtu mocowany jest oddzielnie od finkilu, w części rufowej, natomiast sam finkil może mieć w swojej tylnej części trymer w postaci płetwy odchylającej się na boki w zakresie kilku stopni. Trymer jest wykorzystywany przy dużym bocznym naporze wody na płetwę. Służy wtedy do optymalizacji strugi wody opływającej finkil, oraz pozostawiania dla steru wody nie zakłóconej wirami.

W ramach pojedynczego kadłuba jednostki może być zastosowanych także więcej niż jeden balast płetwowy - zarówno w osi jednostki, jak i równolegle do siebie.
_________________
Pozdrawiam
Karol



 
 
REKLAMA

Posty: 5606
Wysłany: 2018-10-01, 10:11   Stępka

 
 
Karrex
Admirał Wszechflot i Mórz


Posty: 5606
Skąd: Gdynia
Wysłany: 2018-10-01, 10:11   Stępka

Szkielet podłużny galeonu

Głównym elementem strukturalnym okrętu jest stępka. Składa się z kilku części
połączonych złączami ciesielskimi wzdłużnymi. Ciągnie się od dziobu do rufy na całej długości kadłuba.


Strukturę okrętu można porównać do anatomii człowieka. Jeśli wyobrazimy sobie kadłub jak klatkę piersiową (z ożebrowaniem ;-) ), możemy powiedzieć, że podłużny szkielet galeonu pełni taką funkcję, jak kręgosłup u człowieka. Jego zadaniem jest podtrzymywanie całej konstrukcji. Bez niej kadłub nie byłby dostatecznie sztywny i stabilny, by utrzymać się na wodzie i stawiać opór falom.



Stępka

Szkielet podłużny statku z XVII wieku obejmował również konstrukcję dziobową i rufową, ale głównym elementem nośnym kadłuba była stępka. Jak już wiadomo stępka była i jest pierwszym elementem każdej jednostki pływającej układanym w stoczni (patrz rysunek).



Ten podstawowy element konstrukcyjny składał się z kilku grubych belek łączonych złączami ciesielskimi wzdłużnymi. Stępka ciągnęła się przez środek kadłuba na całej jego długości, od stewy rufowej po stewę dziobową. Najlepszym materiałem na stępkę było drewno dębowe, lecz szkutnicy sięgali również po inne surowce, takie jak modrzew, sosna zachodnia, buk czy wiąz. Stępka składała się z odpowiednio wyprofilowanych belek o przekroju prostokątnym. Ich wymiary były różne, dostosowane do wielkości statku.
Do XVI wieku grubość stępki ustalał samodzielnie szkutnik. Najczęściej jej szerokość wynosiła 40 do 50 cm. Długość każdej belki była uzależniona od rozmiarów budowanego statku, ale również od długości pni wyselekcjonowanych drzew. Wybór drewna uwarunkowany był wielkością budżetu, jakim dysponował budowniczy statku. Jeśli szkutnik musiał oszczędzać na materiałach, liczba belek składających się na stępkę była o jedną większa od pierwotnie zakładanej. Pod stępkami dużych statków umieszczano zwykle element wzmacniający grubości kilku centymetrów, montowany na całej długości stępki. Był to falszkil zabezpieczający stępkę właściwą przed uszkodzeniami. W razie uderzenia o dno lub skałę stępka właściwa pozostawała nienaruszona, a falszkil można było łatwo naprawić lub wymienić zniszczone odcinki.

Złącza wzdłużne

Pozyskanie z pni drzew elementów dłuższych niż 6–8 metrów nie było łatwe, dlatego szkutnicy musieli znaleźć sposób na łączenie belek. System musiał być niezawodny i zapewnić stabilność całego układu, czyli stępki czy nadstępki. W XVII wieku najbardziej rozpowszechnioną metodą łączenia elementów stępki były złącza ciesielskie wzdłużne. Dwa końce odpowiednio wyprofilowanych przeciwstawnych belek nacinano skośnie. Skosy wykonywano rozmaitymi sposobami, uzyskując też różne rodzaje połączeń. Jeśli składane powierzchnie skośne były płaskie, powstawała tak zwana nakładka skośna. Złącze to stosowano najczęściej do wiązania ze sobą elementów podłużnych, takich jak belki stępki, nadstępki, relingi czy falszburty. W wypadku innych rodzajów złącz, bardziej złożonych, takich jak nakładki zazębione lub z zamkiem czy czopem, głowice belek były mocniej wyprofilowane i obrobione, z kilkoma płaszczyznami, które na siebie zachodziły i zazębiały się. Wprowadzano w nie czopy lub kliny z dębu lub akacji, zwiększając odporność na siły ciągnące (schematy).





Skośne powierzchnie stykowe złącza wzdłużnego falszkilu były rozmieszczane w taki sposób, aby ewentualne tarcie o dno morskie powodowało uszkodzenie tylko tego odcinka, który miał bezpośredni kontakt z podłożem.



Złącza wzdłużne zabezpieczano dużymi sworzniami z odpowiednio szerokimi podkładkami. Część wystającą sworznia rozklepywano, by wzmocnić całą konstrukcję.

Wpusty w stępce

Po obu stronach stępki, dziobnicy i tylnicy wykonywano podłużny rowek o przekroju trójkątnym (wpust podłużny). Wpuszczano w niego pierwszy rząd odeskowania poszycia. Wykonanie tego rowka było jedną z najtrudniejszych czynności podczas budowy statku. Zadania tego podejmowali się osobiście mistrzowie szkutniczy. Często pomagali sobie własnoręcznie skonstruowanymi przyrządami. Niekiedy przyrządy te przekazywano z pokolenia na pokolenie. Ze względów praktycznych rowek wykonywano najpierw na niepołączonych belkach stępki, a dopiero potem wykańczano go w miejscach połączeń.
Trudność w wykonaniu wpustu podłużnego polegała na tym, że rowek musiał być identyczny po obu stronach belki, zaś jego przekrój zmieniał się w zależności od usytuowania na stępce. Kąt nachylenia desek poszycia zmieniał się w zależności od tego, czy deski układano po środku kadłuba czy bliżej rufy lub dziobu.



Inaczej mówiąc, deski pierwszego rzędu poszycia wsuwano w nacięcie w stępce pod różnym kątem, w zależności od pozycji i przekroju danego odcinka kadłuba (środek, dziób, rufa). Górna powierzchnia rowka zwana była skosem wewnętrznym, dolna zaś – skosem zewnętrznym.
_________________
Pozdrawiam
Karol



 
 
Karrex
Admirał Wszechflot i Mórz


Posty: 5606
Skąd: Gdynia
Wysłany: 2018-11-02, 22:22   Nadstępka

Elementy szkieletu podłużnego: nadstępka

Jednym z elementów konstrukcyjnych szkieletu galeonu była nadstępka, montowana na stępce
jako jej wzmocnienie. Zwykle miała postać grubej belki podtrzymującej wręgi.


Konstrukcja szkieletowa podłużna galeonu, poza stępką właściwą, obejmowała również elementy strukturalne rufy i dziobu (stewa i inne części), oraz nadstępkę, czyli zespół belek łączących ożebrowanie i wzmacniających samą stępkę.

Nadstępka - konstrukcja wspierająca wręgi i maszty

Do stępki mocowano inne elementy podłużne. W poprzednim artykule opisaliśmy falszkil, który chronił przed uszkodzeniem stępkę właściwą. Nad stępką, na całej jej długości, umieszczano inny element konstrukcyjny o szczególnym znaczeniu dla solidności kadłuba galeonu. Elementem tym jest nadstępka, zwana też kilsonem lub stępką wewnętrzną. Nadstępka składa się z kilku belek połączonych złączami wzdłużnymi. Jej wymiary są porównywalne do wymiarów stępki (w szczególności szerokość).
Nadstępka służyła przede wszystkim jako nakładka mocująca dolną część wręg. Zamykała je i utrzymywała we właściwym położeniu, dociskając do gniazda dzięki odpowiednio wykonanym wpustom. Na bardzo dużych statkach do nadstępki mocowano dwa elementy boczne o takiej samej długości oraz – często – dodatkowy element wierzchni, który można nazwać nadnadstępką.
Ze względów technologicznych nadstępkę montowano w kadłubie po założeniu wszystkich żeber. W praktyce można uznać, że stępka i nadstępka, czyli kil i kilson wraz z dodatkowymi elementami, tworzyły jeden spójny kręgosłup, konstrukcję nośną dla innych części strukturalnych statku. Przede wszystkim tych poprzecznych, głównie wręg. Wręgi opierały się o stępkę i nadstępkę. W stępce wykonywano wyprofilowany rowek, w który wsuwano odpowiednio ukształtowane końcówki wręg. Szerokość i wysokość wpustów na wręgi była uzależniona od położenia wręgi oraz od jej wielkości. Nadstępka służyła nie tylko jako mocowanie wręg. Stawiano na niej maszty.
Na rysunku poniżej wyraźnie widać wszystkie elementy podłużne szkieletu kadłuba galeonu.



Na rysunku widoczne są wręgi oparte o stępkę i nadstępkę.
Na następnym widać szkielet rozłożony na czynniki pierwsze.



Na kolejnych rysunkach widać jak ubogie jest polskie nazewnictwo na elementy konstrukcyjne szkieletu


z książki "The Anatomy of Nelson's Ship"


    1. Quilla (ang. Keel) - kil, stępka
    2. Pie de roda (ang. Gripe) - stopa dziobnicy, węzłówka
    3. Roda (ang. Stem) - dziobnica
    (ang. Deadwood) - dejwud
    4. Gorguera
    5. Tajamar (ang. Lacing)
    6. Relleno del beque (ang. Chock Piece)
    7. Beque (ang. Main Piece)
    8. Sobrequilla (ang. Keelson) - kilson, nadstępka
    9. Sobresano (ang. Stemson)
    10. Guarda del beque (ang. Gammoning knee & exlension piece)


na temat:
» Kolano dziobowe
http://santisimatrinidad....topic.php?t=878
» [Santisima] Stewa dziobowa, nos, kolano dziobowe
http://santisimatrinidad....c.php?p=996#996
» [HMS Victory] Stewa i kolano dziobowe, kil, stewa rufowa
http://santisimatrinidad....c.php?p=998#998



Różnice konstrukcyjne między technologią angielską i kontynentalną

Istniało wiele technologii budowy kadłuba statku. W różnych krajach stosowano różne metody. Różnice bywały znaczne. Jeśli chodzi o samą technikę wykonania stępki, metody można podzielić na dwie główne szkoły – angielską i kontynentalną (Francja, Holandia, Hiszpania, kraje skandynawskie).
W stoczniach na kontynencie wpusty na wręgi wykonywano bezpośrednio na górnej powierzchni stępki, zaś złącza wzdłużne ustawiano pionowo. Natomiast w systemie angielskim między stępkę a nadstępkę wsuwano dodatkowy element konstrukcyjny, czyli bakbord, w którym wykonywano wpusty. Złącza wzdłużne były ustawiane poziomo. Element ten mocowano na stępce w taki sposób, by złącza były przesunięte względem siebie.
Na rysunku poniżej pokazano elementy składowe zespołu stępki według systemu angielskiego.




przykład francuski, La Renommée, 1744 (Sławek)

Na kolejnym rysunku widać budowany statek ustawiony na podkładach stępkowych.



Szkielet jest już częściowo złożony. Widać wyraźnie stępkę, stewę dziobową, stewę rufową i wręgi. Od strony dziobu wsunięto już część nadstępki, do której zamocowane są wręgi.

Budowę możemy prześledzić na modelach naszych kolegów m.in.:
» [ANCRE] La Diligente / sekcja - Zbigniew
http://santisimatrinidad....opic.php?t=1503
» Le Commerce de Marseille / sekcja - Zbigniew
http://santisimatrinidad....opic.php?t=1486
_________________
Pozdrawiam
Karol



 
 
Karrex
Admirał Wszechflot i Mórz


Posty: 5606
Skąd: Gdynia
Wysłany: 2018-11-04, 18:22   Łączniki stępki ze stewami

Elementy łącznikowe stępki, stewy rufowej i stewy dziobowej

Miejsca połączenia elementów szkieletu statku miały ogromne znaczenie dla zapewnienia solidności całej konstrukcji.
Dotyczy to przede wszystkim połączeń stępki, stewy dziobowej, stewy rufowej i żeber.


W poprzednich postach omawialiśmy konstrukcję stępki, nadstępki oraz różne sposoby ich łączenia. Lecz poza elementami związanymi ze stępką i nadstępką, złącza podłużnych elementów szkieletu kadłuba statku obejmują również wszystkie części składające się na dziób i rufę, gdzie stosowano specjalne technologie.

Połączenie ze stewą rufową

Na samym końcu rufy statku, w miejscu, które można nazwać ostrogą, znajduje się połączenie stępki ze stewą rufową. Stewa rufowa to belka prostopadła (lub prawie prostopadła) do stępki. Opiera się na niej cała konstrukcja rufy statku. Do niej przymocowana jest płetwa sterowa. Z uwagi na usytuowanie oraz funkcję stewa rufowa była szczególnie ważną częścią kadłuba, a jej połączenie ze stępką musiało być bardzo mocne i trwałe.
Nie można było w tym miejscu zastosować złącza wzdłużnego, gdyż uniemożliwiało to wzajemne położenie łączonych elementów. Dlatego przyjęto inny system, czyli połączenie czopowe proste. W stępce wydrążone było gniazdo, w którym umieszczano czop wyprofilowany na krańcu tylnicy.



Połączenie czopu i gniazda musiało być wyjątkowo precyzyjne. Gniazdo miało przekrój prostokątny, równy jednej trzeciej szerokości stępki. Należało je wykonać w taki sposób, by nie naruszyć masy stępki – w przeciwnym razie stępka mogłaby pęknąć lub się rozszczepić. Dlatego też czynność tę powierzano najbardziej doświadczonym cieślom.



Czop musiał być precyzyjnie dopasowany do gniazda. Jego wykonanie było znacznie łatwiejsze, gdyż chodziło tylko o pocienienie belki stewy rufowej na odcinku równym głębokości gniazda.

Połączenie ze stewą dziobową

Szkielet podłużny kadłuba statku, poza stępką i stewą rufową, obejmował również dość skomplikowaną konstrukcję dziobową. Połączenie stępki i dziobu było jednym z najtrudniejszych wyzwań w całej konstrukcji statku. Dziób, jako część kadłuba najbardziej wystawiona na działanie fal, musi być nadzwyczaj mocny i wytrzymały.
Pierwszym elementem stykającym się z przednią częścią stępki jest stewa dziobowa. Połączenie tych elementów ma postać bardzo skomplikowanego złącza. Nazywamy je łączem złożonym, albowiem musiało mieć kilka płaszczyzn styku i zazębienia, dzięki którym całość stawała się sztywna oraz wytrzymała na liczne wielokierunkowe naprężenia.



Złącze wzdłużne zwykle uzupełniano metalowymi lub drewnianymi wzmocnieniami. Niekiedy, żeby zapewnić większą trwałość połączenia, niektóre elementy dodatkowo spinano elementem wzmacniającym w kształcie podkowy (na naszej ilustracji są to stewa dziobowa i nakładka).



Połączenia elementów dzioba również mogły mieć postać połączeń typu „gniazdo-czop”, lecz wyłącznie dla wzmocnienia stępki w miejscu zabudowania nakładki dziobnicy. W ten sposób szkutnicy zwiększali sztywność podłużnych elementów szkieletu, także na krzywiźnie przechodzącej z płaszczyzny poziomej w pionową.



Połączenie elementów szkieletu podłużnych z poprzecznymi

Stępka i nadstępka to elementy, na których opierają się żebra. Obie służą też do utrzymywania wręg w odpowiednim położeniu, blokując je. Żebra/wręgi to elementy poprzeczne szkieletu kadłuba statku.



Wręgi tworzące żebra są łączone parami. Dwie złączone wręgi nigdy nie były identyczne. Wśród różniących je detali można wymienić ukształtowanie dolnego punktu zaczepu.
Jak widać na rysunku poniżej, również wpusty na stępce nieco inne.



przykład francuski, La Renommée, 1744 (Sławek)

Połączenie żeber, stępki i nadstępki to nie tylko wpusty, lecz także zespół drewnianych klinów i metalowych czopów, które służyły do mocowania i łączenia elementów. Dzięki nim powstawała mocna i trwała konstrukcja.



W środkowym odcinku kadłuba żebra znajdowały się mniej więcej na tej samej wysokości i łączyły ze stępką pod podobnym kątem. Stwierdzenie to nie odnosi się do odcinków rufowego i dziobowego, gdzie linie kadłuba są mocno zakrzywione, więc w tych partiach kadłuba kształt żeber musi być inny.
Na kolejnym rysunku widzimy wręgę dziobową statku budowanego w systemie kontynentalnym (Francja, Holandia, Hiszpania, kraje skandynawskie).



Żebro jest całe i zostało wpuszczone w odpowiednie gniazdo stewy dziobowej.
Na schemacie poniżej widać dwa żebra, rufowe i dziobowe, zgodne z systemem angielskim. Wręgi nie są całe, lecz podzielone na dwie części, czyli na dwie połówki, które łączą się pobocznie na wysokości dziobu i rufy.

_________________
Pozdrawiam
Karol



 
 
Wyświetl posty z ostatnich:   
Odpowiedz do tematu
Nie możesz pisać nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz głosować w ankietach
Nie możesz załączać plików na tym forum
Możesz ściągać załączniki na tym forum
Dodaj temat do Ulubionych
Wersja do druku

Skocz do:  

Powered by phpBB modified by Przemo © 2003 phpBB Group
Template Chronicles v 0.2 modified by Nasedo

| | Darmowe fora | Reklama
Strona portalu