SHIPMAN

[PanDora]

Wiatr
– poziomy lub prawie poziomy ruch powietrza względem powierzchni ziemi. Wiatr wywołany jest przez różnicę ciśnień oraz różnice w ukształtowaniu powierzchni. Termin wiatr jest używany w meteorologii prawie wyłącznie na określenie horyzontalnej składowej wiatru. Istnieje jednak składowa pionowa wiatru i wtedy jest tak nazywana. Wiatr może wiać z obszarów wyższego ciśnienia do obszarów niższego ciśnienia, ale w średnich szerokościach geograficznych, ze względu na siłę Coriolisa, wiatr wieje zazwyczaj równolegle do linii takiego samego ciśnienia (wiatr geostroficzny). Wiatr jest jednym ze składników pogody, w tym celu podaje się prędkość wiatru (w m/s lub km/h) i kierunek, z którego wieje. Należy zachować uwagę przy używaniu terminologii kierunku wiatru: meteorolodzy pod nazwą wiatry zachodnie rozumieją wiatr wiejący z zachodu, podczas gdy "zachodni prąd oceaniczny" to prąd płynący na zachód (czyli różnica o 180 stopni w definicji kierunku).

Rodzaje wiatrów

Stałe - nie zmieniające swego kierunku w ciągu całego roku.
• pasaty
• antypasaty
Sezonowe (okresowe) – wiatry zmieniające kierunek w cyklu rocznym lub dobowym.
• monsun
Zmienne (lokalne) – zmieniające kierunek zależnie od lokalnych układów ośrodków barycznych.
• monsun
• bryza
• fen
• wiatr dolinny
• wiatr górski
Pustynne
• harmattan
• samum

Lokalne wiatry (nazwane)

Ze względu na zmiany temperatury, jakie przynosi ze sobą wiatr, wyróżnia się wiatry ciepłe i zimne. Lokalne wiatry związane są ze zjawiskiem bryzy morskiej, wiatrów górsko-dolinnych, wiatrów katabatycznych i innych typów.

* wiatry typu bora (belat, helm, mistral, bora, yugo, tramontana, blizzard, barber, lewanter, nortes)

* wiatry typu fenowego (austrul, autan, bohorok, wiatr halny, fen, chinook, sirocco, samum, harmattan, etezje, reshabar)

Przykładami lokalnych wiatrów są

* afganiec – wiejący latem, gorący i suchy wiatr pustynny, wiejący w Tadżykistanie
* austrul – w Rumunii wiatr wiejący z Karpat
* autan – ciepły wiatr typu fenowego wiejący w kierunku południowo-wschodnim w południowo-zachodniej Francji
* baguio – cyklon tropikalny na Filipinach
* belat – zimny, zapylony wiatr typu bora, wiejący z północy, na południowym wybrzeżu Arabii
* bohorok – suchy, wiejący z zachodu wiatr typu fenowego, wiejący na Sumatrze
* breva – gorący, dolinny wiatr wiejący przeważnie latem znad jezior Włoskich ku górnym partiom Alp
* brickfielder – gorący, wiejący z wnętrza lądu, z północy wiatr, występujący w Australii Południowej
* bryza – bryza lądowa: wiatr górski, wiatr dolinny
* buran – silny i porywisty wiatr północno-wschodni i północny wiejący zimą na obszarze środkowej i południowej Syberii, połączony ze śnieżycą
* burster – chłodny wiatr z oceanu w Australii i Nowej Zelandii
* chinook – wiatr w Górach Skalistych w Ameryce Północnej
* cordonazo – huraganowy wiatr, wiejący z południa. Występuje u zachodnich wybrzeży Meksyku równocześnie z huraganami na wschodzie kraju
* doctor – wiatr od morza, przynoszący podczas upałów ulgę w tropikach, oraz na Anktartydzie.
* etezje (meltemi) – katabatyczny wiatr we wschodniej Grecji na Morzu Egejskim
* gregale – silny, gwałtowny wiatr wiejący z północnego wschodu na Malcie
* halny – wiatr w górach południowej Polski
* harmattan – Sudan
* helm – wschodni wiatr typu bora, wiejący w północno-zachodniej części Anglii, opadający z Penninów na wybrzeża Morza Irlandzkiego
* jauk – suchy, ciepły wiatr typu fenowego. Wieje z północy na południu Alp
* karif – suchy, monsunowy wiatr wiejący z południowego zachodu, występujący w Somalii, mający charakter lądowy
* leste – pasat, Wyspy Kanaryjskie
* lewanter
* leveche – lokalna nazwa wiatru sirocco, używana w południowo-wschodniej części Hiszpanii
* marin – silny, ciepły, wilgotny wiatr północno-wschodni, wiejący w Zatoce Lwiej
* morka – wiatr od morza, połączony z drobnym deszczem
* mistral – wieje wzdłuż doliny Rodanu na wybrzeże Zatoki Liońskiej na Morzu Śródziemnym
* nortes – zimny, wiejący z północy wiatr typu bora, występujący w zachodnim Meksyku
* pampero – Argentyna, Brazylia
* papagayo – Zatoka Meksykańska
* Patagon – nazwa bardzo zimnych podmuchów zachodniego wiatru, wiejącego w południowej części Chile i przynoszącego obfite opady, głównie śniegu, na zachodnim skłonie Andów Patagońskich
* ponente – silny, wilgotny wiatr wiejący zimą z zachodu na Morzu Śródziemnym
* purga – gwałtowny wicher północno-wschodni występujący na Syberii, połączony z zamiecią śnieżną; nazwa pochodzi od fińskiego słowa purku oznaczającego wicher, zadymkę
* reshabar – suchy, spadający wiatr typu fenowego, wiejący z północnego wschodu, występujący w Kurdystanie
* samum (chamsin, hamsin) – powodujący burze piaskowe pustynny wiatr w Egipcie
* Santa Ana – suchy pustynny wiatr fenowy w południowej Kalifornii
* seistan – lokalny występujący na pograniczu Iranu i Afganistanu, wiatr gwałtowny, suchy i gorący, wiejący z kierunku północnego tylko w ciepłej porze roku
* sirocco – Morze Śródziemne
* solano – ciepły, wilgotny wiatr wiejący ze wschodu, od Morza Śródziemnego, występujący w południowo-wschodniej części Hiszpanii
* suchowiej – wiatr wiejący w europejskiej części Rosji, na stepach Ukrainy i w Kazachstanie
* sudestada – letni, morski wiatr wiejący z południowego wschodu w Argentynie i Urugwaju
* sumatra – Cieśnina Malakka
* surazo – zimny, zimowy wiatr wiejący z południa występujący w południowej części Brazylii
* szamal – Irak
* temporales – podobny do monsunu letniego wiatr, wiejący z południowego zachodu, występujący w Ameryce Środkowej
* terral – wiatr (bryza) wiejący ze wschodu w zachodniej części Ameryki Południowej
* tivano – zimny wiejący z północy (od gór) wiatr, obejmujący zasięgiem jeziora na północy Włoch
* tramontana (tramontane) – wiatr w południowej Francji wiejący wzdłuż Pirenejów; podobny do mistralu
* vendavales – zimowy, szkwałowy wiatr, wiejący z południowego zachodu w Hiszpanii
* wardawak – zimny wiatr typu mistral, wiejący z północy w dolinie Wardaru, w Macedonii
* zonda – Andy

Pomiary wiatru

Do pomiarów wiatru służy anemometr (wiatromierz) . Wiatr można też mierzyć za pomocą technik satelitarnych (teledetekcji) za pomocą skaterometrów wykorzystujących zjawisko fal kapilarnych na wodzie (refleks słońca), za pomocą teledetekcyjnych metod akustycznych sodar, za pomocą obserwacji poruszających się chmur, za pomocą radaru, za pomocą sond meteorologicznych, i innych technik.

W dalszych postach i do opracowania:
# skala Beauforta
# sztorm, huragan, orkan, nawałnica,
# Trąba wodna, cyklon
# terminy związane z wiatrem: bajdewind, fordewind, mordewind, półwiatr, róża wiatrów, garuga
mity:
Eol, Notos (Auster), Boreasz (Akwilon), Euros (Eurus), Zefir (Fawoniusz)

Więcej na Wikipedii

[REKLAMA]

[PanDora]

Pasat
– stały, ciepły wiatr o umiarkowanej sile (3~4°B), wiejący w strefie międzyzwrotnikowej między 35° szerokości północnej i 35° szerokości południowej; w epoce żaglowców miał duże znaczenie. Na półkuli północnej pasat wieje z kierunku NE, a na południowej z SE (zgodnie z działaniem siły Coriolisa, powodującej odchylenie kierunku ruchu ciał poruszających się prosto na półkuli północnej w prawo, a na południowej – w lewo). Wieją one ze strefy wyżów zwrotnikowych ku strefie niżów równikowych znajdujących się w tzw. komórce cyrkulacyjnej Hadleya. Miejsce, gdzie pasaty z obu półkul spotykają się ze sobą, nazywa się Międzyzwrotnikową Strefą Zbieżności (Konwergencji) lub bruzdą niskiego ciśnienia. Pasat to wiatr, a więc poziomy ruch powietrza. Aby mógł wiać, musi istnieć różnica ciśnień między obszarami na powierzchni Ziemi, która najczęściej spowodowana jest różnicami w nagrzaniu powierzchni naszej planety.

Cyrkulacja pasatowa

Cyrkulacja (ruch) powietrza (i jednocześnie pasaty) ma swój początek w Międzyzwrotnikowej Strefie Zbieżności. Powierzchnia Ziemi w strefie równikowej intensywnie się nagrzewa. Ogrzane, wilgotne powietrze zwiększając swoją objętość unosi się do góry a jego ciśnienie przy powierzchni spada i tworzy się niż baryczny. Para wodna zawarta w tym powietrzu ulega kondensacji i daje początek codziennym opadom nad równikiem zwanymi deszczami zenitalnymi. Powietrze zawierające już niewiele wilgoci unosi się dalej ku górze i ochładza. Odpływa w kierunku biegunów, odchylając swój kierunek ruchu w wyniku działania siły Coriolisa na NW na półkuli północnej i SW na półkuli południowej – są to antypasaty. Suche i chłodne powietrze opada nad zwrotnikami, dając początek wyżom zwrotnikowym. Opadając ociepla się adiabatycznie. Stąd w strefie zwrotnikowej znajdują się całoroczne ośrodki antycyklonalne (wyżowe), warunkujące niemal bezchmurną, suchą, gorącą pogodę z bardzo niewielkimi opadami. To ciepłe i suche powietrze znad zwrotników zaczyna się przemieszczać ku równikowi, ponieważ obszar ten ma wyższe ciśnienie atmosferyczne, niż strefa równikowa. Ten właśnie poziomy ruch suchego, gorącego powietrza z kierunku NE na półkuli północnej a z SE na południowej odbywający się przy powierzchni Ziemi (w dolnej warstwie troposfery) nazywamy pasatami.

Antypasat
to umiarkowanie ciepły, stały prąd powietrza o kierunku zachodnim, wiejący w strefie równikowej na wysokości 2000-3000 metrów, transportujący gorące powietrze od równika w kierunku zwrotników, gdzie na skutek obrotowego ruchu Ziemi zmienia kierunek na wschodni i spływa w dół, po czym jako pasat wraca w kierunku równika.

[PanDora]

Monsun
(z grec. μουσώνες - zmienny) układ wiatrów, które zmieniają swój kierunek na przeciwny w zależności od pory roku. Są to wiatry sezonowe między oceanem a lądem.

Rozróżnia się:

* monsun letni (morski) z pogodą deszczową, związaną z niskim ciśnieniem nad lądem i wysokim nad morzem,
* monsun zimowy (lądowy) z pogodą suchą, spowodowaną wysokim ciśnieniem nad lądem i niskim nad morzem.

W monsunie letnim wiatr wieje z morza w stronę lądu, w monsunie zimowym - odwrotnie.

* Jeszcze niedawno główną przyczynę powstawania monsunów upatrywano w różnicach w nagrzewaniu się powierzchni lądowych i wodnych. Latem ląd nagrzewa się szybciej niż woda, co powoduje unoszenie się nagrzanego powietrza, a tym samym spadek ciśnienia. W związku z różnicą ciśnień między wodą a lądem pojawiają się gwałtowne wiatry wiejące znad morza w głąb lądu. Zimą niże tworzą się nad cieplejszymi wodami, co powoduje wianie monsunów od lądu w stronę morza (wiatry wieją z obszarów o wyższym ciśnieniu do obszarów o niższym ciśnieniu).
* Obecnie powstawanie monsunów tłumaczy się przesuwaniem się w ciągu roku Międzyzwrotnikowej Strefy Zbieżności Pasatów (MSZ). Latem, za punktem podsłonecznym, linia MSZ przesuwa się na północ od równika, daleko w głąb kontynentu azjatyckiego, w związku z czym pasaty przekraczają równik i zmieniają kierunek z południowo-wschodniego na południowo zachodni i przynoszą znad oceanu zachmurzenie i opady. Zimą dzieje się odwrotnie. Nowa teoria nie traktuje pasatów jako zaburzenia ogólnej cyrkulacji atmosfery, ale mówi, że są one składową ogólnej cyrkulacji atmosfery. Teoria ta znajduje potwierdzenie, gdyż badania nie potwierdziły istnienia górnych prądów - antymonsunów, przeciwnych do monsunów, których obecność jest przyjmowana w pierwszej przedstawionej teorii. [potrzebne źródło]

Monsuny tworzą się u południowych i wschodnich wybrzeży Azji oraz w Zatoce Gwinejskiej i Ameryce Środkowej. Monsun letni ma duże znaczenie w rolnictwie w Azji - pomaga nawadniać suche obszary w głębi kontynentu. Monsun letni jest wiatrem ciepłym i wilgotnym, a monsun zimowy jest wiatrem suchym, a zarazem zimnym.

[PanDora]

Bryza
– wiatr wiejący na wybrzeżu morskim. Zmiany kierunku wiatru, występujące w rytmie dobowym, wywołane są różnicami w nagrzewaniu się lądu i morza.

W dzień ląd nagrzewa się szybciej niż woda, dlatego cieplejsze powietrze nad lądem unosi się (powodując spadek ciśnienia na powierzchni lądu), a na jego miejsce pojawia się chłodniejsze i wilgotniejsze powietrze znad morza. Zatem bryza dzienna (morska) wieje znad morza na ląd. Natomiast w nocy woda oddaje ciepło wolniej niż ląd, dlatego ciśnienie nad wodą jest niższe niż na powierzchni lądu, co powoduje zmianę kierunku wiatru. Bryza nocna (lądowa) przynosi na wodę suche powietrze znad lądu. Bryza ma typowy zasięg do 20-30 km od linii brzegowej w stronę wody. W stronę lądu zasięg ten jest mniejszy i uzależniony od charakteru powierzchni.

Szkwał
czyli nawałnica (z ang. Downburst) – nagły wzrost prędkości wiatru o co najmniej 8 m/s od prędkości początkowej powyżej 10 m/s. Może osiągać do 9 stopni w skali Beauforta. Szkwał trwa krótko, do kilku minut i może nieść ze sobą śnieg lub deszcz. Powstaje zazwyczaj tam, gdzie stykają się dwie masy powietrza o dużej różnicy temperatur. Bardzo często to zjawisko związane jest z chmurą cumulonimbus. Ostrzeżeniem przed możliwym szkwałem jest obecność na przedzie chmury burzowej tak zwanego wału szkwałowego.

Biały szkwał
– nagły i porywisty wiatr, wg Słownika Meteorologicznego Amerykańskiego Towarzystwa Meteorologicznego [1] nazwa "biały szkwał" (ang. "white squall") jest związana z faktem, że chmury burzowe normalnie obserwowane na niebie przed przyjściem silnego wiatru nie są obserwowane w wypadku białego szkwału. Szkwał przychodzi z jasnego nieba i jest dla obserwatora nagły. Jedyną zapowiedzią nad wodą są krople zawieszone w powietrzu i załamujące się fale widoczne jako biaława zawiesina.

[PanDora]

Sztorm
- (z ang. Storm i z niem. Sturm), zjawisko meteorologiczne występujące nad obszarami mórz i oceanów w postaci silnego, porywistego, długotrwałego wiatru o sile nie mniejszej niż 8° w skali Beauforta. Pogodzie sztormowej zwykle towarzyszy odpowiednio silne falowanie powierzchni wody. Często występują również rzęsiste deszcze znacznie ograniczające widzialność. W razie prognozowanego sztormu jednostki o mniejszej dzielności morskiej zwykle nie opuszczają portu, a te będące w morzu starają się znaleźć schronienie w porcie lub na osłoniętym kotwicowisku. Przebywanie jednak w czasie silnego sztormu (czy huraganu) w nie dającym dostatecznej osłony porcie, czy na nie dostatecznie osłoniętym kotwicowisku może być bardziej niebezpieczne niż sztormowanie na wodach otwartych.

Dla zapobiegania niszczenia wybrzeża morskiego przez sztormowe fale (abrazja) bywają budowane odpowiednie umocnienia.

Huragan lub tajfun
– cyklon tropikalny, w którym średnia prędkość wiatru wynosi powyżej 33 m/s (nie mniej niż 12° w skali Beauforta). Siłę huraganów mierzy się za pomocą skali Saffira-Simpsona, gdzie 5 stanowi zjawisko o nasileniu ekstremalnym. Huragan jest nazwą stosowaną dla zjawisk występujących nad akwenami Oceanu Atlantyckiego, natomiast tajfun – dla sztormów nad akwenami Oceanu Indyjskiego czy Oceanu Spokojnego.

Huragany powstają nad akwenami, w których temperatura wody przekracza 26 stopni Celsjusza. Huragany tworzą się nad wodami Atlantyku, a najbardziej narażonymi na nie obszarami świata są południowe rejony Stanów Zjednoczonych oraz wybrzeża Afryki.

"Orkan" oznacza "cyklon tropikalny formujący się w pewnych rejonach Oceanu Indyjskiego" choć w mowie potocznej używany jest także jako synonim silnej i bardzo gwałtownej burzy

[PanDora]

Cyklon tropikalny
– przemieszczające się nad oceanami najintensywniejsze energetycznie zjawisko cechujące atmosferę, związane z układem niskiego ciśnienia, w którym nie występują fronty atmosferyczne.

Cyklon tropikalny rozwija się nad ciepłymi wodami i odznacza się cyrkulacją cykloniczną (tj. o kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara na półkuli północnej i kierunku zgodnym z tym ruchem na półkuli południowej) w dolnych warstwach atmosfery oraz silnie rozwiniętą aktywnością burzową. Cyklon tropikalny o maksymalnej prędkości wiatru przy powierzchni Ziemi nie przekraczającej 17 m/s nazywa się depresją tropikalną, o większej prędkości wiatru, ale nie przekraczającej 33 m/s – sztormem tropikalnym, o prędkości przekraczającej 33 m/s – huraganem (na Atlantyku i wschodnim Pacyfiku), tajfunem (na północno-zachodnim Pacyfiku), silnym cyklonem tropikalnym (na południowo-zachodnim Pacyfiku i południowo-wschodnim Oceanie Indyjskim), silnym sztormem cyklonicznym (w północnej części Oceanu Indyjskiego) bądź wreszcie cyklonem tropikalnym (w południowo-zachodniej części Oceanu Indyjskiego).

Trąba wodna (trąba morska)
to zjawisko meteorologiczne polegające na formowaniu się pionowego chmurzastego wiru w kształcie leja, występującego nad powierzchnią wody, połączonego z chmurą kłebiastą. Pod tą postacią jawi się jako nadwodne tornado, które wznosi wodę. Jest znacznie słabsza od swego lądowego odpowiednika. Trąby wodne są w dużym stopniu przezroczyste i w początkowej fazie można je zauważyć tylko dzięki śladowi jaki pozostawiają na powierzchni wody.

Kiedy lej zwykłej trąby powietrznej dociera nad morze, także staje się trąbą wodną. Powstaje spłaszczony środek ("ciemna plama"), w którym wewnętrzny prąd zstępujący dotyka wody. Trąby morskie nie należą do rzadkości, ale większość rozprasza się, kiedy dojdzie do lądu.